Վայ այն ժողովրդին, որուն գործիքը արտասուքն ու բողոքն է: Վայ այն ժողովրդին, որ իր դժբախտութիւններուն վրայ կը յենի որպէս իր գոյութեան ապացոյցը:
Երբ կը խօսքինք հայրենիք փրկելու, թուրքին դէմ պայքարելու եւ նման այլ թեմաներու մասին, զայրոյթ կը պատճառէ այն անմիտ չարակամութիւնը, որ ունինք իրարու հանդէպ:
Միայն լոյսի մէջ կրնանք տեսնել մենք զմեզ ու մեր ճանապարհը, մեր աշխարհը: Տեսնել, ուր կը գտնուինք: Միայն լոյսով կրնանք տեսնել ճամբան ու չգահավիժիլ անդունդ:
Վստահ չեմ, որ մենք պատրաստ ենք խաղաղութեան: Մենք այնքա՛ն երկար պատերազմի հոտ շնչած ենք, որ նոյնիսկ վարդերը մեզի համար վառօդ կը բուրեն:
«Ընտրովի ընկալումը» կամ «կողմնակալ մեկնաբանութիւնը» եւ սեւ-ճերմակ մտածողութիւնը կողմնակալութեան երկու երեւոյթներ են, որոնք յաճախ կը ստիպեն մեզ ընդունելու ապատեղեկատուութիւնը առանց քննական վերլուծումի ենթարկելու զայն:
Մշակութային այս խաչագողերը խիստ վիրաւորուած են, որ տակաւին «տիեզերական վարդապետի» կոչում չեն ստացած ու հաւատաքննիչի դաժանութեամբ կը յարձակին որեւէ մէկուն վրայ, որ իրենց գործերը չի հաւնիր:
Լեհաստանի մէջ 2023 թուականի վերջաւորութեան լեհերէնով հրատարակուեցաւ «Քաղաքացիական բնակչութիւնը՝ Լեռնային Ղարաբաղի պատերազմի կացութեան դիմաց. Կորուստի եւ տառապանքի մարդաբանութիւն» խորագրով հատորը:
Սփիւռքահայ կառոյցները չունին հաստատութենական (Institutional) մտածողութեան համակարգեր, զգալի է մեր հաստատութենական քաղաքականութեան անգոյութիւնը։
Փորձեցի փլուզումի եզրին հասնող, օր ցերեկով կենսունակ եւ ինքնավարութեամբ յատկանշուող կայուն կաղնիի նման սուրիահայ գաղութին մասին հարթակ մը պեղել։
Հալէպահայ արժանաւոր գրագէտներ, քաջածանօթ մտաւորականներ, հայ մամուլի յանձնառու հրապարակագիրներ ինչպէ՞ս պիտի չարտայայտուէին ու չարձագանգէին Սուրիոյ տագնապին մասին:
«Հալէպի ողբերգութիւն»-ը մեծ չափով գունազարդ լուսանկարներու, որակաւոր տպագրութեամբ հատորի մը խորագիրն է, 2017 թուին լեհերէնով հրատարակուած, 206 էջ ծաւալով։
Իրականութեան ընդունումը այնպէս, ինչպէս կայ՝ դժուար է: Դժուար է թէ՛ մէկ անձի, թէ՛ ամբողջ հասարակութեան մը համար:
Վերջերս, Հայաստանի մէջ յաճախ կը լսենք այնպիսի միտք մը, թէ «հնդիկները կու գան, կը լեցուին եւ կը գրաւեն մեր երկիրը»:
AI-ը` Արուեստական Բանականութիւնը (ԱԲ) արդէն իսկ իր հաստատ տեղը գրաւած է ժամանակակից աշխարհին մէջ: Անոր ներկայութիւնն ու կիրարկութիւնը զգալի են բազմաթիւ մարզերու մէջ՝ բժշկութենէն մինչեւ արուեստ եւ գիտութիւն:
Ի վերջոյ, Նոր տարին նորութեան ու թարմութեան իմաստը ունի: Ան նորութեան եւ փոփոխութեան խորհրդանիշ է, այլապէս իսկապէս թուականի փոփոխութիւնները անիմաստ կը դառնան:
Բայց, նախ, ճշդելու համար, թէ որո՛նք են մեր ակնկալութիւնները սփիւռքէն, կայ լրջագոյն խնդիր, թէ` ո՞րն է մեր ազգային (պետական ու համազգային), տեսլականը` doctrine-ը: Ունի՞նք:
Հայկական սփիւռքը ունի ներքին զարգացումներ, որոնք սկիզբ ու թափ առած են մեծ գաղթէն ետք տարբեր երկիրներ հասած ու այդտեղ կազմաւորուած համայնքներու տեղական առանձնայատկութիւններու համաձայն:
Այսօր մեծ բաց մը գոյութիւն ունի երիտասարդ սերունդին եւ «ղեկավար շրջանակներուն» միջեւ՝ ստեղծելով այն տպաւորութիւնը, որ սփիւռքը «անգլուխ» է եւ կորսնցուցած է ինքզինք ղեկավարելու միջոցները ու կը փնտռէ նորը:
Շաքէ Մանկասարեանի «Հեքիաթներ»-ու երկրորդ հատորին մէջ, հեքիաթներու ընտրութեան խնամքը եղած է հնարամիտ, բազմաբովանդակ, այլազանութիւն ներմուծելու, ընթերցող աշակերտին կամ պատանիին հետաքրքրութիւնը արթնցնելու, խթանելու նպատակով:
Սրբացուող ցաւը որոշ մակարդակի վրայ կրնայ դաժան իրականութիւնը մեղմացնել, իմաստաւորել, նոյնիսկ յուսադրել, բայց միայն որոշ չափով եւ միայն որոշ ժամանակ: Տառապանքն ու ցաւը երջանկութեան աղբիւր չեն:
Մենք չենք ապրիր իտէալական աշխարհի մը մէջ, ուր մարդիկ կը հետեւին բարոյական ու պատմական ուղեցոյցներու, ըլլա՛յ առօրեայ, ըլլա՛յ քաղաքական կեանքի մէջ, ընդհա՛կառակն: Նման սպասում, մասնաւորաբար մեր քաղաքական առաջնորդներէն, մանկամիտ երազատեսութիւն է:
Ամէն աշնան, տերեւաթափին հետ, եւ ամէն Սեպտեմբերի սկիզբը տարբեր զգացումներ կ'արթննան մէջս՝ քիչ մը մտահոգութեամբ խառնուած, քիչ մը ուրախութեամբ ու խանդավառ աշխատանքով պարուրուած, բայց ամենէն աւելի մեծ պատասխանատուութեամբ տոգորուած:
Հայ իրականութեան բնորոշ ամէնէն յայտնի արտայայտութիւններէն մէկը (եւ ոչ միայն հայ, բայց հայերու մօտ աւելի շեշտուած) անցեալի գովերգութիւնն է ու անցեալի գունազարդումը: Հաւանաբար շատերուն ծանօթ է «առաջ աւելի լաւ էր» արտայայտութիւնը, որ զուգահեռ կ'ընթանայ անցեալի որոշ ժամանակաշրջան մը իտէալականացնելու մղումին:
Արդեօք իսկապէս արուեստական իմաստութիւնը կը գերազանցէ՞ մարդկային իմաստութիւնն ու կարողութիւնը, թէ՝ պարզապէս չափազանցուած են մտահոգութիւնները ու կը խափանեն անոր առաւելութիւնները։