Ըսել թէ հնդիկը կամ պարսիկը կը սպառնան հայկական ինքնութեան՝ մեծ ու ամօթալի կեղծիք է

Վերջերս, Հայաստանի մէջ յաճախ կը լսենք այնպիսի միտք մը, թէ «հնդիկները կու գան, կը լեցուին եւ կը գրաւեն մեր երկիրը»: Երբ խորանանք այս արտայայտութեան մէջ, ապա կը նշմարենք, թէ ան ըսել կ’ուզէ, թէ աշխատանքի նպատակով Հայաստան եկող հնդիկները այնքան կը շատնան, որ հետագային անոնք կը դառնան քաղաքացիներ ու կը սկսին իրաւական պահանջներ ներկայացնել՝ ընտրելու իրաւունք եւ այլն, իրենց հետ կը բերեն իրենց մշակոյթն ու սովորոյթները (հիմնականօրէն կը նշուի բացասական իմաստով) ու ի վերջոյ Հայաստանի մէջ աւելի շատ կ’ըլլան քան հայերը եւ մենք մեր երկրին մէջ այլեւս տեղ չենք ունենար:

Ինչպէս գիտենք, ամէն խնդիր երկու երես ունի եւ հնդիկներու կողմէ «Հայաստանը գրաւելու» միտքը եւս շատ պարագաներու կը դիտարկուի ոչ թէ ժողովրդագրական կամ մշակութային, այլ քաղաքական տեսանկիւնէ: Մէկ կողմ ձգելով հարցին կուսակականացուած-քաղաքական էութիւնը, փորձենք հասկնալ հնդիկներուն գալուն առնչուած այդ վախը կամ այդ վախին հիմնաւորուած ըլլալը կամ չըլլալը:

Նախ` Հայաստանի մէջ այնքան շատ հնդիկ չկայ, որ «երկիրը ձեռքերներս ելլէ» եւ երկրորդ, բացի ատկէ, որ այդ «հակահնդկական» մօտեցումը իր ցեղապաշտական բնոյթէն անդին, կը ստեղծէ նաեւ բարոյական հարց: Աշխարհի մէջ ոչ ոք աւելի լաւ գիտէ քան հայ ժողովուրդը, թէ ինչ կը նշանակէ ուրիշին երկրին մէջ ապրիլը: Գիտէ, թէ ինչ զօրաւոր հանգամանքներ կրնան ամբողջ ժողովուրդ մը տարագիր դարձնել, կամ թէ աղքատութիւն կոչուող հրէշը ինչպէ՛ս կրնայ մարդը ովկիանոսին միւս կողմը շպրտել: Ու այդ բոլորին ծիրէն ներս, գրեթէ տարօրինակ է բողոք լսել հնդիկներու գալուն մասին, երբ հայ ժողովուրդին 80 տոկոսը կ’ապրի օտար երկիրներու մէջ: Ընդ որում մենք կը պարծենանք ու կը մատնանշենք, թէ ինչ ուժեղ համայնքներ ունինք կամ ունեցած ենք տարբեր երկրիրներու մէջ՝ Ռուսիա, Միացեալ Նահանգներ, Սուրիա Լիբանան, Իրան եւ այլն: Նշուած երկիրներուն մէջ, հայերուն հետ կը վարուին բաւական ջերմ եւ զանոնք կ’ընդունին որպէս իրենց երկրին բնակիչները (առանց նկատի ունենալու ցեղապաշտական կողմնակի հարցերը): Հայերը աշխարհի տարբեր երկիրներուն մէջ եղած են ու կը մնան այդ երկիրներու տնտեսական, երբեմն ան քաղաքական գործօններէն: Եւ զարմանալի է, որ Սփիւռքով հպարտացող հայերը յանկարծ կը սկսին վախին կողքին անհանդուրժողութիւն արտայայտել այն դժբախտներուն նկատմամբ, որոնք կու գան Հայաստան՝ կտոր մը հաց գտնելու, այնպէս, ինչպէս հայերը Հայաստանէն կը մեկնին այլ երկրներ՝ նոյն հարցով:

Կը յառաջանայ տիլեմա մը, որ երկդիմի է: Զուգահեռաբար, հարցին այդ բարոյական կողմին վրայ կը գումարուին նաեւ մարդկային ու քրիստոնէական սկզբուքները: Ան, որ քրիստոնեայ է, եւ առ այդ բաւական տառապած եւ ուրիշին կողմէ գթասրտութեան արժանացած, չի կրնար, իրաւունք չունի ցեղապաշտ ըլլալու անոնց նկատմամբ, որոնք կը դիմագրաւեն նման խնդիրներ: Պատկերացուցէք, թէ աշխարհի տարբեր երկիրներուն մէջ յանկարծ ազգայնամոլները որոշեն, որ հայերը վտանգ կը ներկայացնեն իրենց ինքնութեան ու սկսին զանոնք հալածել ու վռնտել: Նոյնիսկ չենք կրնար պատկերացնել, թէ ինչ ծաւալի աղէտ կ’ըլլայ նման բան:

Բայց վերադառնանք ազգային ինքնութեան սպառնացող այդ գոյաբանական վախին: Նախ, նշենք, որ նոյն վերաբերումը չկայ ռուսերու հանդէպ: Ի հարկէ, հասկնալի է: Ռուսերը եւ մենք կենցաղային մշակոյթով աւելի մօտ ենք իրարու, քան հնդիկներուն, ռուսերու հետ շփումը բազմակի անգամ աւելի սերտ եղած է ու կը շարունակուի մնալ, բայց մի՞թէ այդ մէկը կը նշանակէ, որ հնդիկները վատ են, կամ ռուսերը լաւն են: Ոչ թէ քաղաքականօրէն, այլ` մարդկայնօրէն: Հնդիկներու գալէն առաջ նոյն խնդիրը կար պարսիկներու առումով, երբ որոշ խումբեր այս անգամ ալ կը վախնային, որ պարսիկները կու գան ու «կը վերցնեն մեր երկիրը մեր ձեռքէն»: Արդեօ՞ք այս բոլորը չեն նշանակեր, որ մենք այնքան անկայուն ենք, այնքան անվստահ մեր ուժերուն նկատմամբ, որ պարզապէս չենք կրնար շփուիլ ուրիշներու հետ եւ միշտ ստորնութիւն ու դաւադրութիւն կը սպասենք: Եթէ քանի մը հազար պարսիկ, հնդիկ կամ որեւէ այլ ազգի ներկայացուցիչներ գան ու այստեղ սովորական աշխատանք կատարելով կրնան վտանգել մեր ինքնութիւնը, արդեօ՞ք այդ ցուցանիչ չէ այն բանին, որ այդ ինքնութիւնը այնքան թոյլ է ու ջախջախուած, որ ի վիճակի չէ դիմադրելու ոչ մէկ հարուածի: Արդեօ՞ք այդ չի նշանակեր, որ մենք որպէս հասարակութիւն այնքան թոյլ ենք ու տրոհուած, որ ոեւէ մէկը կրնայ մեզի տիրել, եւ ի վերջոյ, որպէս պետութիւն այնքան թոյլ ենք, որ կրնան մէկ վայրկեանի մէջ փոխել մեզ ժողովրդագրօրէն ու Հայաստանի Հանրապետութիւնը դարձնել ինչ որ ազգային անհասկնալի խմոր մը:

Ընկերային հոգեբանութեան տեսանկիւնէն այս վախերը լիովին հասկնալի են: Այս վախերը իրական չեն, քանի որ վախը ոչ թէ հնդիկին կամ պարսիկին նկատմամբ է, այլ՝ սեփական ուժին բացակայութեան: Այն ինչ որ հիմա կը կատարուի մեր մօտ, կը կոչուի թերգնահատութեան բարդոյթ: Մենք կը վախնանք ոչ թէ այլ ազգերու ներկայացուցչիցներէն, այլ` մենք մեզմէ: Բայց որովհետեւ այդ մէկը մենք չենք կրնար հասկնալ գիտակցական մակարդակի վրայ, այդ վախը կ’ուղղենք ոեւէ մէկու դէմ, որ կը յայտնուի մեր առջեւը: Երկար ժամանակ զրկուած ըլլալով իրաւունքներէ, ընտրելու, որոշելու հնարաւորութիւնէ, մենք դեռ չենք վարժուած ինքնուրոյնութեան: Շատ երկար ժամանակ Հայաստան եկած են միա՛յն թշնամիներ ու նուաճողներ: Ութ հարիւր տարիէն աւելի մենք ընկեր ու բարեկամ ժողովուրդ չենք տեսած, այնքան շփուած ենք նուաճողներու ու թշնամիներու հետ, որ ոեւէ մէկուն մուտքը Հայաստան, կը դառնայ դարաւոր վախի մը հիսթերիք ու ջղային արձագանգը: Այս եւս ազգային հոգեբանական ծանր հարց մըն է, որ մենք չտեսնելու կու գանք եւ կ’ուզենք փակուիլ սենեակին մէջ ու ոչ ոք ընդունիլ, ոչ ոքի հետ շփուիլ:

Ծանօթ է, որ «սուրբ տեղը դատարկ չի մնար»: Իսկ Հայաստանը հայերէ դատարկողը, առնուազն վերջին երեսուն տարիներուն, մենք եղած ենք: Թշնամիները չեն նուաճած ու ազգային զտում չեն կատարած: 1991-էն ասդին, միլիոնէ աւել հայեր լքած են Հայաստանը: Մենք, ըստ էութեան, լուռ ինքնացեղասպանութիւն կատարած ենք՝ առանց զոհի, սպանդի ու բարբարոսութեան: Բայց հայերը գացած են ու Հայաստանի մէջ չեն: Նոյնիսկ բնագիտութեան օրէնքներուն համաձայն, այդ դատարկ տեղը կը լեցուի ուրիշին ներկայութեամբ: Մէկ կողմէ ազրպէճանցիները զէնքով կը գրաւեն, միւս կողմէ, կը վախնանք, որ պայմանական օտարներ կու գան ու մեզ կը ճնշեն: Բայց միաժամանակ արդարօրէն հարց կու տանք, թէ մենք ինչո՞վ զբաղած ենք հոս, որ կը վախնանք այլ մշակոյթներէ: Միթէ որեւէ մէկը կրնա՞յ փաստել, թէ մենք այնքա՛ն կը փայփայենք մե՛ր ազգայինը, որ անբնական աստիճանի խանդով կը լեցուինք ուրիշներու հանդէպ: Դժբախտաբար, նոյնիքն այսօր, Հայաստան մշակութային այնպիսի խառնիճաղանճ «փազլ» է դարձած, որ այլեւս անկարելի է հայկականը տարբերել ոչ հայկականէն: Լեզու, երաժշտութիւն, ֆիլմարուեստ, գրականութիւն, հագուստ, ճաշ եւ բազմաթիւ այլ երեւոյթներ այնպէս յագեցած են օտարածին երեւոյթներով, որ անոնց մէջ հայկականը շատ չնչին տոկոս կը կազմէ: Ամենէն զարմանալին այն է, որ թէեւ ունինք սեփական ու ինքնորոյն այբուբեն, որմէ զուրկ են հարիւրաւոր այլ ժողովուրդներ, մենք կը նախընտրենք գրել, գերադասելու չափ, լատինատառ կամ սլաւոնական նշանագրերով: Ու այդ բոլորին դիմաց, յայտարարել, թէ հնդիկը կամ պարսիկը կը սպառնան հայկական ինքնութեան, մեղմ ասած, մեծ ու ամօթալի կեղծիք է ու ենթագիտակցական վախ: Միաժամանակ, մենք կը հպարտանա՛նք Կալկաթայի հայկական համայնքով, կը հպարտանա՛նք հնդկահայերու գործունէութեամբ, կը նշենք Մատրասի խմբակը, հնդկահայ կառավարիչները, անգլիացիներու դէմ կռուած հնդկական զօրքին հայ հրամանատարը՝ Գրիգոր Յարութիւնեանը եւ այլն: Կրնա՞ք պատկերացնել, թէ ի՛նչ կը կատարուի, եթէ հնդիկ մը յանկարծ պետական պաշտօնեայ դառնայ կամ հայկական բանակի սպայ…

Հարցը շատ լայն է ու բազմաշերտ: Պէտք է ազնիւ ու անկեղծ ըլլանք մենք մեզի հանդէպ: Ի վերջոյ, հնդիկները չէ, որ պատասխանատու են հանրապետութեան այժմու վիճակին: Ներքին եւ արտաքին ձախողութիւններուն պատճառը հնդիկները չեն, այլ՝ մենք: Ամէն բանի համար մի՛շտ եւ միա՛յն մենք պատասխանատու ենք: Ու եթէ օր մը յանկարծ պայմանական օտարը Հայաստանի մէջ սկսի հայերը ճնշել, ապա վստա՛հ միայն հայերն որ առիթ տուած են անոր:

Ամբողջովին անկեղծ ըլլալու համար չմոռնանք, որ այսօր Հնդկաստանը մեզի համար կարեւոր երկիր մըն է, իսկ հնդկական զէնքը` շատ մեծ նշանակութիւն ունի: Եւ եթէ կ’ուզենք Հնդկաստանի հետ բնական յարաբերութիւններ ունենալ, ապա Հայաստանի մէջ բանուոր եւ գործուղուած հնդիկները նշաւակելը լաւագոյն տարբերակը չի կրնար ըլլալ: Ի վերջոյ, Հայաստանի տէրը հայերն են ու մեր վերաբերումը մեզի հանդէպ պիտի ըլլայ տանտիրոջ պատասխանատուութիւն՝ պահանջկոտ, յարգալից եւ լայնախոհ եւ ինքնավստահ: Հակառակ պարագային, պիտի գտնուինք մութ սենեակի մէջ սեւ կատու փնտռողի կացութեան մէջ, յատկապէս երբ սենեակին մէջ կատու չկայ:

Ո՞վ կրնայ յաղթել հայերուն, բացի՝ հայերէն: