Հասարակութեան մը համար ամէնէն վտանգաւորը ոչ թէ տնտեսական կամ զինուորական հարցերն են (անոնք հետեւանքներ են), այլ ընդհանրապէս հարցերուն նայելու միակողմանիութիւնը:
Կապուտանի լիճը, իրօ՛ք, իրմով կը պայմանաւորէ մինչեւ Կասպից ծովու հարաւային ափը տարածուող բնական սահմանին ուղղութիւնը: Հարաւէն դէպի հիւսիս տարածուած ըլլալով Կոտուրի շղթային զուգահեռ, լիճը Եւրոպայի բնական սահմանը, կը թուի, ակնառու կերպով «կը տեղափոխէ» դէպի արեւելք:
«Փոքր Ասիոյ բարձրաւանդակը Սուրիոյ եւ Միջագետքի դաշտէն բաժնող Տաւրոսի շղթան է որ կը ներկայացնէ Եւրոպայի իրական սահմանը: Փոքր Ասիան Ասիա չէ»
Անատոլիան որեւէ, անգամ նուազագոյն չափով, Հայաստանի մէ՛ջ չէ եւ Հայաստանն ալ Անատոլիայի մէջ չէ՛:
Կը սկսինք հրատարակել լրագրող, խմբագիր, պատմութեան, աշխարհագրութեան եւ լեզուի ուսումնասիրող, նորոգ հանգուցեալ Վարուժան Փամպուխչեանի աշխարհագրագիտական ուսումնասիրութիւնը, հինգ մասերով, ուր ան կը ներկայացնէ տեսութիւն մը, համաձայն որուն, Հայկական բարձրաւանդակը կը ներկայանայ որպէս Հարաւ-արեւելեան Եւրոպայի մաս:
Փորձենք գնահատել մանուկներուն պարտաճանաչութիւնը, ինքնամղումը, յարատեւութիւնը, հաստատակամութիւնը, ջանքը, աշխատանքը, կեդրոնացումը... որպէսզի անոնք հասնին աւելի կայուն արդիւնքներու:
Արհեստագիտութիւնը կրնայ նպաստել փոքրամասնութիւններու լեզուները հասցնելու աւելի լայն լսարանի մը։ Լեզուական արհեստագիտութեան արագ աճը նոր դռներ կը բանայ այդ լեզուներու պահպանման ու ուսուցման համար` միեւնոյն ատեն այդ խնդիրներուն առնչուող մարտահրաւէրներ ներկայացնելով։
«Առցանց արեւմտահայերէնի պարագային, կեդրոնական դերակատարը օգտատէրերուն՝ հաւաքական գործունէութեամբ արեւմտահայերէն արտադրելու անպաշտօն մեքանիզմներ յառաջացնելու կարողականութիւնն է, որ առաջին հերթին կը հիմնուի ընկերային յարաբերութիւններու վրայ, որոնք գլխաւոր ազդակ են լեզուի մը վերակենդանացման:»
Արազ Գոճայեան դիտել կու տայ, որ Քորոնայի համավարակին ընթացքին ընկերային հաղորդակցութեան միջոցներուն մէջ Արեւմտահայերէնի գործածութիւնը նշանակելիօրէն մեծցաւ: Այս երեւոյթին մասին իր ծաւալուն յօդուածին երկրորդ մասով, ան լուսարձակի տակ կ՛առնէ փոփոխութիւնը՝ ԵուԹիուպի եւ այլ տարածքներու մէջ:
Արազ Գոճայեան դիտել կու տայ, որ Քորոնայի համավարակին ընթացքին ընկերային հաղորդակցութեան միջոցներուն մէջ Արեւմտահայերէնի գործածութիւնը նշանակելիօրէն մեծցաւ: Այս երեւոյթին մասին իր ծաւալուն յօդուածին առաջին մասով, ան լուսարձակի տակ կ՛առնէ փոփոխութիւնը՝ Թուիթըրի եւ Ինսթակրամի տարածքներուն մէջ:
«Մարդոցմով զանգուածացած շարժում մը, որ կը գիտակցի իր հաւաքական հզօրութեան իրական չափին, կրնայ արագօրէն հասկանալ, որ խոր տագնապի այս դարաշրջանին մենաշնորհային դրամագլուխը շատ աւելի տկար է, քան կը թուի ըլլալ:»