«Ազդակ» մտահոգիչ   յաճախականութեամբ կը շարունակէ գրաւել լուսարձակները. անոր  14/12/2024-ի թիւին մէջ  կը կարդանք.

1. –«Ատիկա ընել պէտք չէր արտօնուեր»:

Արտօնուեր՝ եր-ով:

Պէտ է ըլլայ արտօնուէր՝ էր-ով, որովհետեւ  ունինք դիմաւոր բայ մը, եւ ոչ թէ դերբայ մը:

Պէտք է եւ պէտք չէ բառերէն ետք դերբայ չի կրնար գալ, մի՛շտ  ու մի՛այն դիմաւոր բայ կու գայ. օրինակ՝

Պէտք է/պէտք չէ …     արտօնէի-արտօնէիր-արտօնէր:

Պէտք է/պէտք չէ …     արտօնուէի-արտօնուէիր-արտօնուէր:

Պէտք է/պէտք չէ …    քալէի-քալէիր-քալէր, վազէի-վազէիր-վազէր եւ  այլն:

Մեր հազարաւոր բայերէն  ոչ մէկը կը շեղի այս ոսկի կանոնէն:

                                                         *   *   *

Նոյն սխալը գործուած էր «Ազդակ»-ի  10/12/2024 թիւին մէջ, այսինքն՝ չո՜՜՜րս երկա՜՜՜ր օրե՜՜՜ր  առա՜՜՜ջ:

–«Քաջազնունի այդ գիրքը պէտք չէ գրեր» (էջ 3):

Նոյն օրն իսկ տեղեակ պահեցի թերթին արժանապատիւ աւագանիի բոլոր սրտցաւ անդամներուն՝  ապաւինելով  անոնց   ազգային խղճին,  թերթի վարկին, հայոց լեզուին եւ մեսրոպեան ուղղագրութեան հանդէպ հաւատարմութեան:

            Այս բոլորը շատ, շատ, շատ տխուր է, գիտնալ, որ այսքան անպաշտպան ու  լքեալ  է հայերէնը, համարեա քուրջի կտոր մը ըլլար ան, որ որեւէ կարկտանի, իմա՝ սրբագրութեան  արժանի չէ այլեւս:

2. «Ազդակ»-ի նոյն թիւին մէջ կը գտնենք՝

–«Հայըաթ Թահրիր Շամ», բառակապակցութիւնը.

Որ Սուրիոյ  յեղափոխական նոր իշխանութեան անունն է:

Նախ ուղղագրական վրէպի տպաւորութիւն ձգեց, բայց ոչ, ան բազմիցս ու բազմաթիւ օրեր կրկնուեցաւ  ու կը շարունակէ իր «յաղթական» երթը:

Այստեղ խնդրոյ առարկան  անոր առաջին բաղադրիչն է՝ որ հայերէն տուած է Հայըաթ՝  հայերէնին համար բոլորովին խորթ, անարտասանելի, կզակի ու կոկորդի հազար ծամածռութիւն պահանջող  մտացածին այլանդակութիւն մը:

                                               *   *   *

            ***Արաբերէնի մէջ բառս երկվանկ է, հայերէն դարձած է եռավանկ հա-յը-աթ:

            ***Արաբերէնի մէջ ը ձայնաւոր գոյութիւն չունի, հայերէնը ունի  ը պոչը:      ***Հայերէն որեւէ ատեն, ոչ մէկ տեղ եւ ոչ մէկուն ձեռքով չէ գրուած բառ մը, որուն մէջ մտնէ ձայնաւորական ըա  զոյգը՝ ա՛յս  հերթականութեամբ:

         Նման ապազգային ու յերիւրածոյ  տառադարձութիւնը  ամօթ մըն է նախ գրողին, եւ ապա  նախատինք մը մեսրոպեան ուղղագրութեան եւ Մեսրոպին:                                                                                                                                                                      

*   *   *

            Այժմ սերտենք բնագրին արտասանութիւնը:

Արաբերէն անոր առաջին վանկը  պարզապէս կ’արտասանուի հայ:

            Երկրորդ վանկը կ’արտասանուի ճիշդ անգլերէնի  at  բառին պէս:

            Ուրեմն ամբողջութիւնը պարզ ու մէկին  Հայ+at է, որուն արտասանութիւնը մատչելի է ամէն հայու ու ամէն բերնի:

            Այս at  բառի a ձայնաւորը կը նոյնանայ արաբերէնի ալեֆին հետ, որ հայ լեզուաբանութեան մէջ կը կոչուի «քմային այբ», եւ միջազգային գրադարձական այբուբենի մէջ կը գրուի ä տառով:

            Ուրեմն  Հայ +ä+թ:

            Արդ, հայերէնը քմային  ä չունի:

            Ուրեմն ի՞նչ լուծում տալ կացութեան, ինչպէ՞ս արձանագրել արաբական այդ բառը, որ այսուհետեւ ենթադրելի է մեծ յաճախականութեամբ պիտի հանդիպի  աշխարհի բոլոր կողմերը՝ ներառեալ հայ մամուլը:

                                                                                   *   *   *

            Ի վաղուց անտի հայերս սեմական այս հնչիւնը, այսինքն՝  քմային  այբը, տառադարձած ենք ընդհանրապէս  մեսրոպեան  ա-ով. օրինակ՝  Ժամալ, Մալաք, Քամալ, Քամիլ… այստեղ երեւցող ա-երուն բոլորը արաբերէնի մէջ քմային են:

            Պատահած է, որ զայն երբեմն ե/է տառադարձենք,  օրինակ՝ Ահմետ կամ Ահմէտ, Հալէպ, － ինչ որ շատ ըմբռնելի է, քանի  այդ քմային  ա-ն բնախօսօրէն   մեսրոպեան այբ-ին եւ եչ-ին ճիշդ  կէս ճամբուն վրայ գտնուող հնչիւն մըն է. ան՝ կը յարի թէ՛ մէկուն, թէ՛ միւսին:

            Սակայն բացարձակապէս ոչ մէկ անգամ ըա  տառադարձուած է ան:

            «Ազդակ»-ի քաղաքական էջի այլանդակ ու անհեթեթ, այլեւ անպատասխանատու  ու յերիւրածոյ  տառադարձութիւններուն ծանօթ  ու երկար շարանին մաս կը կազմէ այս ըա-ն:

                                                                      *   *   *

            Անգլիական ու ֆրանսական բոլոր լրագրերը տառադարձեցին Hayat:

            Զայն Հայաթ տառադարձեցին հայրենի բոլոր  աղբիւրները, ինչ որ ամենա-տրամաբանականն է կարելի բոլո՛ր  լուծումներուն մէջ:  

            Աւելցնեմ, որ Հայըաթ ունի «Ասպարէզ» եւս, որ պարզապէս տառացի՝ copy-past-ով  վերարտադրած է «Ազդակ»-ի յօդուածը: Հէյաթ  տառադարձած է Լոս Անճելըսի «Մասիս»-ը. զայն նոյնութեամբ արտատպած է «Արարատ». ենթադրելի է, որ  «Մասիս» հետեւած ըլլայ ամերիկեան արտասանութեան:

Իսկ «Յուսաբեր», «Հայրենիք», «Լուսաբաց», «Զարթօնք» եւ «Ալիք» ունին  Հայաթ:     

            Յետագրութիւն

            Տրուած ըլլալով, որ կացութենէն ոչինչ պիտի փոխուի «Ազդակ»-ի քաղաքական էջէն, ինչպէս սովորութիւնն է, ապա ընթերցողներուն կը մնայ հաշտուիլ այս կացութեան հետ.  քիչ մը փորձեր ընել՝ կզակը աջ-ձախ  տարուբերելով, ապա   վեր-վար ծամածռելով,  մինչեւ որ կարելի ըլլայ  Հայըաթ արտասանել: Կարելի է կոկորդային ինչ-որ վիրահատութեան ալ դիմել՝ փոխելով ձայնալարերուն դրուածքը եւ նոր ունակութեամբ  օժտել զանոնք:   

[email protected]                                                                         Արմենակ Եղիայեան