Ֆիլմերու մէջ չարն ալ բարի կրնաս ներկայացնել
December 26, 2024
Երեխայ մը դեռ քալել չսորված, տարբեր միջոցներով ծնողքը իրեն կը սորվեցնէ ճիշդին եւ սխալին, չարին եւ բարիին տարբերութիւնը:
Միջոցներէն մէկը զանազան հեքիաթներու, պատմութիւններու եւ ֆիլմերու կերպարներն ու հերոսները ծանօթացնելն է: Այսպէս՝ «Անտառի քնացած իշխանուհին» (կամ Sleeping Beauty) պատմութեան մէջ կան բարի իշխանուհին եւ չար վհուկը: «Ձիւնաթոյրը եւ եօթը թզուկները» (կամ Snow White & the Seven Dwarves) հեքիաթին մէջ կան բարի Ձիւնաթոյրը եւ իր չար խորթ մայրը (մանկութեանս «խորթ» բառը շատ վախցուցած էր զիս այքնան մը, որ կը կարծէի թէ հոմանիշ էր «գէշ» բառին), եւ տակաւին Spiderman-ը, Batman-ը եւ շարքը շատ երկար է այն բոլոր հեքիաթներուն ու ֆիլմերուն, որոնք ունին հերոսը՝ բարին եւ չարագործը՝ գէշը:
Վերջերս, ֆիլմերու տարօրինակ երեւոյթ մը կայ, ուր վերը նշած եւ նմանատիպ այլ հեքիաթներու չար կերպարը հերոսն է եւ ֆիլմին դէպքը դիտուած է այդ «գէշ»ին դիտանկիւնէն, ուր գրեթէ կ’արդարացուին անոր վատ արարքները, կը ներկայացուի իբրեւ զոհ որ փորձանքի մը կամ հոգեցնցումի մը պատճառով դարձած է չար, այսպէս ստիպելով դիտողը, որ համակրի նախապէս «գէշ» որակուած բարիին հետ:
Առաջին անգամ այս երեւոյթը նշմարեցի Maleficient (2014)(1) ֆիլմին մէջ: Ֆիլմին նիւթը «Անտառի քնացած իշխանուհին» է, բայց «չար վհուկին» (Անժելինա Ժոլի) դիտանկիւնէն պատմուած: Ժոլիի դերը կը մարմնաւորէ բարի եւ ուժեղ պարիկ մը, որ խաղաղ կեանք մը կ’ապրէր կախարդական անտառին մէջ, տիրութիւն ընելով իր հողին եւ բնակչութեան: Սակայն, երբ իր մանկութեան ընկերը – սիրահարը – զինք կը դաւաճանէ, ան կը դառնայ վրէժխնդիր ու ոխակալ, այսպէս կախարդելով ու անիծելով անմեղ իշխանուհին ու զայն ենթարկելով մշտական քունի:
Յաջորդ յատկանշական երեւոյթը՝ մեզի ծանօթ Batman կերպարին թշնամիներէն Joker-ն է: Joker ֆիլմին (2019) հերոսը՝ Arthur Fleck(2) ձախող կատակերգակ մըն է (stand up comedian), որ նաեւ մտային խանգարումէ կը տառապի: Իր անձնական կեանքին մէջ պատահած դժբախտութիւններուն հետեւանքով` անզգալաբար պատճառ կը դառնայ յեղափոխական շարժումի մը, եւ արդարեւ՝ կ’ըլլայ հերոս մը:
Շարքը երկար է. X-Men-ի (2000) չար կերպար Magneto-ի(3) անցեալին կը ծանօթանանք շարքի հինգերորդ ֆիլմին մէջ (X-Men: First Class (2011)) ուր կ’արդարացուին անոր արարքները այնպէս մը, որ ան «բարի» x-men-ներու նոյն նպատակը կը հետապնդէ, բայց հոն հասնելու ձեւը անզօր համարելով` նոյն պայքարը տարբեր ճամբայով կը շարունակէ: Cruella ֆիլմը (2021) կը պատմէ մեր բոլորին
մանկութեան հանրածանօթ 101 Dalmatians հեքիաթի գէշ կերպարին մասին(4), թէ ինչպէս նորաձեւութեան աշխարհին մէջ յայտնի դէմք մը եղաւ եւ թէ ինչ պատճառներով դարձաւ վայրագ ու դառն կերպար մը: Wicked (2024)(5) կը պատմէ թէ ինչպէս The Wizard of Oz պատմութեան չար կերպարը, սխալ հասկացողութիւններու եւ տագնապներու հետեւանքով կը դառնայ չար վհուկը:
Նոր հոսանք մըն է, որ կը միտի մարդկայնացնել չարագործները: Այս ֆիլմերը կը խօսին այն իրողութեան մասին որ ամէն մարդ, նաեւ անոնք որ վատ ընտրութիւն կատարած են իրենց կեանքին մէջ, ծնունդն են իրենց միջավայրին եւ իրենց ապրած փորձառութեան ու պայմաններուն: Հանդիսատեսը այսպէսով հարցականի տակ պիտի դնէ «բարի» եւ «չար» կարծրատիպերու սահմանումները: Ուսումնասիրելով չարագործներու դրդապատճառներն ու խոցելի կողմերը, այս պատմութիւնները համակրանք կը ստեղծեն ու կը քաջալերեն հանդիսատեսը, որ իրողութիւններուն մօտենայ տարբեր դիտանկիւններէ՝ յառաջ մշելով բարոյականութեան աւելի նուրբ ըմբռնում մը, նաեւ քանդելով կարծրատիպերը եւ սատար հանդիսանալով աւելի բարդ կերպարներու զարգացումին:
Այսքանը արուեստի ու բարոյականութեան մասին: Չմոռնանք նաեւ որ բոլոր այս ֆիլմերը կը հետապնդեն նիւթական շահ. աւանդական չարագործներուն տարբեր դիտանկիւնէ վերանայիլը նոր բովանդակութիւն կը հրամցնէ հանդիսատեսին, որ իր կարօտէն ու մանկութեան յուշերէն ազդուած պիտի խօսի իր զաւակներուն եւ այսպէս հայթայթած պիտի ըլլայ նոր հանդիսատեսներ:
