Եւ ինչպէ՞ս չզուարճանայ հայերէնը՝ ի տես Ամերիկայի «Պոլսահայ օգնութեան միութիւն»-ի՝ «Պայքար»-ի 392-րդ թիւին մէջ լոյս ընծայած հետեւեալ յայտարարութեան այսքան ողբալի շարադրութեան.

Ուր, միւս կողմէ, չորս անգամ բարբարոսաբար խաչուած է մեր ոսկեղէնիկը.

            –Մասնակցութեամբ… հայ միութիւններով

            Այսքա՞ն է, ուրեմն, մեր թեմերու հոգեւոր հովիւներուն, դուք ըսէք՝ եպիսկոպոսներուն, գիտցած հայերէնը հոն, ուր պէտք է ունենայինք միութիւններու:

            Ու տակաւին՝

            —ընդացքին

            Որ պէստք է ըլլայ՝ ընթացքին՝ թ-ով:

            —չի դադրի

          Որ պէտք է ըլլայ՝ չդադրի:

          –Նիւ Եօրք

          Որ պէստք է ըլլայ՝ Նիւ Եորք:

            Նախակրթարանի մակարդակին ալ չհասնող իր հոգեւոր  հովիւներու ու միութիւններու  այս  հայերէնո՞վ պիտի հայութիւն  ու հայերէն փրկուին  Ատլանտեանէն այն կողմ…

            Այս յայտարարութիւնը «Պայքար»-ի 393-րդ թիւով «սրբագրուեցաւ»՝ այս անգամ տեղ տալու համար լեզուական ուրիշ մարգարիտի, որ ահաւասիկ.

            Ուր գրասէր հասարակութիւնը հրաւիրուած է «վայելելու հայկական գինին՝ համադամ աղանդներուն հետ»:

2. Մարժեհիուն

            Օրերս «Ազդակ» իր քաղաքական էջով  կը թուէր հարաւային Լիբանանի կարգ մը   տեղանունները, ի շարս որոնց նաեւ Մարժեհիուն: Որքան ալ արաբերէնս շատ հեռու գտնուի նախանձելի ըլլալէ,  այսուհանդերձ ինչ-որ խորթ գրելաձեւի մը թաքուն թելադրանքը կ’ընէր նման տառադարձումը, ուստի  փութացի դիմելու արաբական աղբիւներու, ուր  مرجعيون  է   բնագիրը:

            Բարդ բառ մըն է այս, որուն զոյգ արմատներն են՝

          —  مرج   որ կը նշանակէ  մարգ կամ մարգագետին, արօտ, մարմանդ, խոտաւէտ տարածութիւն:

            –عيون  որ կը նշանակէ աչքեր, ակեր. եզակին՝ عين՝ աչք, ակ, աղբիւր, բխող ջուր:

                                                                   *  *   *

            Ինչպէ՞ս արտասանել ասոնց առաջինը:

            Արաբները զայն կ’արտասանեն մäրժ:

            Այս ä  հնչիւնը, որ կը գտնուի գրաւոր գերմաներէնի ու բանաւոր թրքերէնի մէջ եւս, առնուած է գրադարձութեան միջազգային այբուբենէն եւ հայերէն կը կոչուի «քմային այբ».  հայերէնը քմային այբ չունի: Ան համարժէք է արաբերէն ալեֆի արտասանութեան, որ ոչ ա է, ոչ է է. ասոնց միջեւ արտասանութիւն մըն է, որ կը ստանանք, երբ  մեր ա տառը հնչելու առթիւ լեզուի երկու եզերքները կ’ոլորենք եւ կը տանինք-կը փակցնենք  վերին ատամներուն:

            «Ազդակ» զայն մարժ տառադարձած է, ինչ որ ընդունելի է. ֆրանսերէնը իր կարգին զայն կը տառադարձէ marj, որ բոլորովին համահունչ է մերինին: 

            Երկրորդ արմատին առաջին տառը՝ ع է, որ կոկորդային հնչիւն մըն է եւ յատուկ է միայն  սեմական լեզուներուն, յատկապէս՝ արաբերէնին: Այս հնչիւնը  իր կարգին հայերէն կը տառադարձենք  ա. ուստի ամբողջ արմատը  կ’արտասանուի այուն, եւ ճիշդ այսպէս ալ կը հնչեն ու կ’արտասանեն օտարները՝  ayoun:

            Որով՝ ամբողջ բառը  կու տայ մարժ այուն > Մարժայուն:

            Վիքիփետիան իր կողմէ կու տայ՝ Marjayoun:    

            Որ բաւական հեռու է յերիւրածոյ  Մարժեհիուն-էն:

                                                                      *   *   *

            Գալով բառիս նշանակութեան՝ ապա մարժ-ը պարսկերէնէ փոխառեալ marg   բառն է, որ մենք եւս օրին փոխ առած ենք  մարգ ձեւով:

            Նկատել, որ սեմական/արաբական ج տառը համարժէք է հայերէնի գ-ին:

            Այլ օրինակներ՝ منخل  “մինժալ” = մանգաղ (ج=գ),   جب  “ժուպ” = գուբ  (ج=գ):

            Ուրեմն՝ Մարժայուն կը նշանակէ մարգ ակերու, մարգ մը, ուրկէ ջուրի մեծաթիւ ակեր կը բխին: Եթէ փորձենք բառացի թարգմանել, պիտի ըսէինք՝  ջրամարգ,  իսկ գրաբար՝ մարգ ականց, եւ  մէկ բառով՝ մարգականց:

                                                                        *   *   *

            «Ազդակ»-ի քաղաքական էջի միակ սխրանքը չէ այս: Քա՛ւ լիցի:

            Անոր գլխարկին մէջ  կան «գրոց յիշատակութեան արժանի» շա՜՜՜տ ուրիշ նապաստակներ եւս, որոնք յաւուր պատշաճի լոյս աշխարհ կու գան: Այսպէս՝

            Լիբանանեան ուժերու երբեմնի հրամանատարին անունը՝ جعجع,— որ   անգլիագիր եւ ֆրանսագիր մամուլին համար Geagea է,—  ինք կը տառադարձէ Ժահժահ հոն, ուր պէտք է ունենայինք՝  կա՛մ Ժաժա, կա՛մ նախընտրաբար Ժաաժա:      

            [email protected]                                                               Արմենակ Եղիայեան