Հետազօտողները ձեւակերպած եւ վաւերացուցած են մեքենայական ուսուցման (բազմաթիւ ալկորիթմներ մէկտեղող software մը կամ program մը) մեթոտ մը, որուն ճամբով անոնք կրնան կանուխէն յայտնաբերել քաղցկեղը` աւելի փոքր արեան նմոշներու միջոցով, կը յայտնէ նոր ուսումնասիրութիւն մը, որ հրապարակուած է «Science Translational Medicine» ամսաթերթին մէջ, 24 Յունուար 2024-ին:

«Բազմաթիւ փաստեր ցոյց կու տան, որ քաղցկեղը, երբ ուշ յայտնաբերուի, կը սպաննէ մարդը: Այս նոր արհեստագիտութիւնը մեզ աւելի կը մօտեցնէ աշխարհի մը, ուր մարդիկ ամէն տարի արեան քննութիւն կատարելով` քաղցկեղը կանուխէն կրնան յայտնաբերել, այն փուլին՝ երբ ան աւելի դարմանելի եւ աւելի բուժելի կը դառնայ», – կ’ըսէ Քրիսթիան Թոմասեթթի, հետազօտութեան գրառման հեղինակը եւ Յոյսի Քաղաքի (City of Hope) քաղցկեղի կանխարգիլման եւ կանուխ յայտնաբերման կեդրոնի տնօրէնը, մամլոյ հաղորդագրութեան մը մէջ:

Ան կը բացատրէ, որ երբ կրծքագեղձի քաղցկեղը կը յայտնաբերուի առաջին փուլին, մարդոց 99 տոկոսը կը գոյատեւէ յաջորդ հինգ տարիներուն, բայց եթէ ան յայտնաբերուի 4-րդ փուլին, երբ այլեւս տարածուած է, գոյատեւումը կը նուազի մինչեւ 31 առ հարիւրով: Անոնք օգտագործած են ալկորիթմ մը, որ կը կոչուի Alu Profile Learning Using Sequencing (A-Plus): Փորձը կատարուած է 5980 հոգիէ առնուած 7657 նմուշներու վրայ, ներառեալ՝ կրծքագեղձի, հաստ աղիքի, ուղիղ աղիքի, խռչափողի, թոքերու, լեարդի, ենթաստամոքսային գեղձի, ձուարաններու եւ ստամոքսի քաղցկեղները:

Անոնց մշակած արհեստագիտութիւնը յաջողած է բացայայտել քաղցկեղի սերտուած 11 տեսակներուն կէսը: Քննութեան արդիւնքները ճշգրիտ էին. իւրաքանչիւր 100 քննութենէն միայն մէկը սխալած է իր դրական պատասխանով: Քաղցկեղի նմուշներուն մեծ մասը առնուած են կանուխ փուլերու մէջ գտնուող հիւանդ անձերէ:

Երբ բջիջները կը մահանան, անոնց DNA-ը կը մտնէ արեան մէջ: Քաղցկեղի ազդանշանները կարելի է գտնել բջիջներէ զերծ այս DNA-ին մէջ (cfDNA): Հետազօտողները կեդրոնացած են քաղցկեղի կրկնուող շրջաններու մասնատման ձեւերուն եւ բնական cfDNA-ի վրայ` զայն դարձնելով աւելի արդիւնաւէտ քան աւանդական մեթոտները:

Թոմասեթթիի համաձայն, այս մասնատուած մօտեցումը կը պահանջէ շուրջ ութ անգամ նուազ արիւն, քան ամբողջ genome-ի (բջիջին մէջ գտնուող DNA-ի հրահանգներու ամբողջ փաթեթը) յաջորդականութեան ճշդումի ձեւը:

«Մեր թեքնիքը աւելի գործնական է դարմանական կիրարկութիւններու համար, որովհետեւ ան կը պահանջէ արիւնէն առնուած աւելի նուազ քանակութեամբ ժենոմային նիւթ», – կ’ըսէ Քամել Լահուել, հետազօտութեան գրառման օգնական հեղինակը եւ TGen հիմնարկի (Translational Genomics Research Institute) փրոֆէսորներէն մէկը: «Այս մարզին մէջ շարունակուող յաջողութիւնները եւ դարմանական դրական արդիւնքները ճամբան կը հարթեն սովորական քննութիւննու՝ քաղցկեղը իր կանուխ փուլերուն յայտնաբերելու համար»:

Թոմասեթթի եւ իր աշխատակիցնրը 2024-ին կը ծրագրեն դարմանական փորձարկումներ կատարել, որոնց նպատակն է մասնատման մեթոտը (fragmentomics) համեմատել ու համադրել ներկայիս կիրարկուող մեթոտին հետ՝ կեդրոնանալով 65-75 տարեկան անձերու վրայ: Հեռանկարային այս փորձարկումները նպակակ ունին գնահատելու նոր արհեստագիտութեան արդիւնաւէտութիւնը՝ քաղցկեղը կանուխ փուլերու մէջ բացայայտելու նպատակով:

Հետազօտութիւնը կատարուած է Յոյսի Քաղաքի (City of Hope – քաղցկեղի հետազօտման եւ դարմանումի մեծագոյն կազմակերպութիւններէն մէկը Մ. Նահանգներու մէջ) եւ TGen հիմնարկի միացեալ ճիգերով: